Maqedonia në recesion, alarm i vonuar apo alarm ndryshimi
Kriza ekonomike që vazhdoi të rritet edhe gjatë këtij fillim
viti ishte një tregues real se vendi prej fillim vitit është në recesion dhe
kjo “pa apo me” dashje fshihej nga shteti.
Tashmë kur nuk ka arsyetim tjetër për të fshehur krizën e thellë,
paraqitet se shteti edhe zyrtarisht është në recesion.
E mbajmë mend mirë fillim vitin 2009, kur kriza financiare
kaploi botën e zhvilluar dhe kjo valë e krizave patjetër do të përfshinte edhe
shtetet e Ballkanit.Një shtet i sprovuar drejtpërsëdrejti në krizën financiare,
pra krizën e Euros ishte shteti fqinjë i jonë, Greqia. Greqia një vend i zonës
së Euros ishte e para që ra “viktimë” e krizës, por jo nga faji i sistemit
financiar, por nga faji i borxhit publik të saj. Kjo edhe ndikoi në ekonomitë e
fëinjëve të saj, sidomos në ekonominë e Shqipërisë dhe të Maqedonisë. Këto
ishin pasojat e funksionimit dhe të keq menaxhimit të investimeve kapitale dhe
shpenzimeve të panevojshme publike. Nga kjo krizë u prek gjithë zona e Euros
dhe pas saj filluan edhe shtetet tjera të zonës Euro të futen në recesion. Këto pasoja erdhën si rezultat e vendimeve të
gabueshme që kanë marë qeveritë e më hershme të shteteve që u futën në recesion
dhe sollën në pozita të pa lakmushme ekonomike dhe sociale popullatën e tyre sa
që detyruan që shpesh herë të rëzojnë qeveritë e tyre.
Pas shumë tentimeve për ti ikur recesionit shumë shtete të
zonës Euro filluan të bëjnë strategjitë për të mbajtur një ekuilibër ekonomik për
të qetësuar masat. Ulën shpenzimet publike, detyruan qeveritë e reja të marin
masa për investimet kapitale më të sakta dhe më profitabile, nxitën masa për
sektore të ndryshme të ekonomisë, krijuan strategji veprimi per të mbajtur një
baraspeshë mes punësimit dhe kontrollin e rritjes së papunësisë etj. Maqedonia
duke qenë jashta kësaj zone, drejtpërsëdrejti nuk ka aritur të kuptoj se
gjendet në recesion prej fillim vitit, mos edhe më herët. Pasi recesioni nënkupton një tkurje e biznesit
në vend apo një ngadalësim I përgjithshëm i zhvillimit ekonomik, duke marë parasysh treguesit
makroekonomik, si ulje të Bruto
Produktit Shtetëror, stagnim të punësimit, shpenzime të investimeve publike,
ulje të investimeve të jashtme, të ardhurat familjare bien, rritet shpenzimet e
konsumit, ndërsa ritet shkalla e falimentimit dhe papunësisë. Këto elemente
ekonomik janë fakte të pamohueshme që ndodhin në ekonominë e vendit. Nëse marim
një nga një ti analizojmë këto elemente makro, do të vërejmë se Maqedonia ka një
kohë që gjendet në recesion. Në nivel makro, shumica e problemeve që përballemi
janë përftuar sepse nuk kanë menduar për pasojat që mund të sjellin vendimet që
kanë marë ne kuadër të investimeve kapitale apo shpenzimeve publike.
Krizat qe po përjetojmë
tani: skandalet koruptive që ndikojnë në bindjen e investitorëve, problemet me
bilancin e tregtisë sonë, deficiti buxhetor, inflacioni që gjendet prapa”derës”,
mos funksionimi stabil i biznesit të vogël dhe të mesëm janë ato rezultate të
vendimeve të gabuara, që sjellin edhe pasoja sociale, si mjerimi në arsim, shëndetsi
e deri tek ato ekonoligjike.
Pasi vendet e zonës Euro angazhuan qeveritë e reja të tyre të
marin masa për të tejkaluar recesionin, Maqedonia me politikat e saja mundohet
që të krijoj një problem të paqenë në Maqedoni, të ringris konfliktin e 2001.
Nga njëra anë VMRO – DPMNE ende mundohet të përfitoj elektoratin duke mbrojt “
Branitellët” nga ana tjetër BDI që nëpërmjet 2001 mundohet të mbaj elektoratin
për statusin e ish-ushtarëve të UCK-se. Këto probleme realisht janë probleme të
paqena në Maqedoni. Të regullohet problemi socio-ekonomik i një pjese të njerëzve
me anë të ndihmave shtetërore do me thënë që atë pjesë të popullsisë të bësh
steril dhe të nëncmosh pa fije turpi. Me insistimin që me ndihma të regullohet problemi
socio-ekonomik qoftë edhe një personi, jo më një grupacioni, do me thënë se e
ofendon atë person apo atë grupacion. Qeveria e Maqedonisë duke mos qenë e aftë
të stabilizoj ekonominë e vendit dhe duke mos gjetur zgjidhje për hallin pse Maqedonia
hynë në recesion si dhe të largojë cdo ndalesë politike për të integruar vendin
në NATO dhe BE, si faktorë për të hapur rrugën e investimeve, kjo qeveri por
edhe qeveritë tjera do të gjejnë alibi 2001 për të përfituar elektorat.
Problemi ndëretnik sa ështe real, dyfysh fryhet nga partitë politike për të përfituar
elektorat me kartën nacionale dhe “patriotike”. Dalja në skenë e problemeve ndëretnike
dhe ashpërsimi i fjalimeve populiste të politikanëve janë si farse për të
mbuluar realitetin e dështuar
socio-ekonomik të shtetit dhe për të fokusuar opinionin publik për
zgjedhjet të parakohsme. Pra, Maqedonia
ende nuk ka zgjidhje dhe strategji si të menaxhoj me krizën socio-ekonomike, krijon
skena të padëshiruara ndëretnike.
Ky alarm se Maqedonia ka hy edhe zyrtarisht në recesion, është
i vonuar për realitetin, por del në shesh atëherë kur opinoni publik është i
orientuar tek një problem farse, të nxitur dhe të krijuar nga politikanët vet. Prandaj,
shihet qartë se alarmi për ndryshime në qeveri është përgatitje për zgjdhje të
parakohshme.
Ali Maksuti